Profesori i sociologjisë në Universitetin e Prishtinës, Shemsi Krasniqi, prezantoi sot gjetjet e hulumtimit “Kujtesa përballë harresës”, i realizuar së bashku me studentët e Departamentit të Sociologjisë që trajton përvojat e të dëbuarve nga Serbia gjatë luftës në Kosovë, raporton KosovaPress.
Krasniqi ka bërë të ditur se hulumtimi kishte nisur rastësisht, me kërkesë të profesorit Muhamedin Kullashit për 10-vjetorin e eksodit si pasojë e veprimeve të Serbisë për spastrimin etnik të shqiptarëve në Kosovë.
Në hulumtim u përfshinë studentët e Departamentit të Sociologjisë, të cilët realizuan rreth 300 intervista me të mbijetuar, ndërsa rreth 256 prej tyre janë përzgjedhur për analizë, të mbledhura në katër faza hulumtimi.
Duke përshkruar tmerret e asokohe, Krasniqi tha se Prishtina i ngjante një “qyteti të tmerrit”, me heshtje frikësuese dhe pasiguri të vazhdueshme. Ai theksoi organizimin e banorëve për rojë, kujdestari dhe solidaritet, si dhe rëndësinë e mediave ndërkombëtare për informim, përkundër dezinformatave të shumta.
“Prishtina ato ditë i ngjasonte një qyteti të tmerrit. Gjithçka ishte kaotike. Në të vërtetë, mbretëronte një heshtje rrëqethëse, një heshtje që të vinte frikën në palcë dhe që të paralajmëronte se do të ndodhë diçka e keqe, do të vijë fundi. Ishte rrezik dhe pasiguri të dilej në rrugë, ishim të rrezikuar edhe në shtëpi. Para se ta lëshonim shtëpinë, ne jemi detyruar të mbajmë kujdestarinë në fshatin tonë, në lagje. Çdo dy orë jemi qenë në roje. Secila familje ka pasur nga një orar të caktuar dhe të gjithanshëm si nëpër dhe jemi kujdesur për gjithë fshatin. Jemi marrë me kujdestari, jemi marrë me ndihma të gjithanshme si nëpër fshat, si nëpër familje. Çdo moment jemi qenë të gatshëm, të kujdesshëm për njëri-tjetrin, kemi pasur, do të thotë, roja edhe kujdestaria edhe solidariteti, kanë qenë të pranishme në ato ditë”, ka thënë Krasniqi.
Një pjesë e veçantë e hulumtimit i kushtohet kujtimeve të largimit nga shtëpia në vitin 1999. Të intervistuarit kujtojnë marrjen e fotografive si kujtime, hezitimin e të moshuarve për t’u larguar, ndarjet e dhimbshme familjare dhe ndjenjën se shtëpia po lihej për herë të fundit.
“Dita e largimit nga shtëpia, momentin në kujtesë nga viti 1999. Këto janë disa deklarata, disa thënie prej hulumtimit të parë, domethënë 2009-ës. Më kujtohet mirë kur nëna plakë më tha, ‘birit, merri fotografitë, merri se të gjitha kujtimet e këtij vendi i ke në to’. Një plumb i kalibrit të madh e goditi një pjesë të shtëpisë. Një tjetër thotë kështu. Një tjetër thotë, prindërit u ndalën në shtëpi, nuk ua merrte mendja ta lëshonin shtëpinë. Ky problem ka qenë shumë i përmendur, sepse prindërit në shumë raste, të vjetrit, të moshuarit, se jo prindër tash, prindër jemi edhe ne të rinj, por të moshuarit, prindërit e vjetrit ose gjyshërit eventualisht, kanë insistuar të qëndrojnë në shtëpi dhe të mos e braktisin shtëpinë. Ndarja ka qenë e dhimbshme edhe shumë komplekse. Jemi nisur vetëm me qiellin mbi krye dhe nuk kemi ditur se ku po shkojmë. Në fund mora vetëm disa albume me fotografi. Edhe një herë e shikoj shtëpinë, lagjen dhe pemët në bahçe. Ishte nata më e trishtueshme e përjetuar ndonjëherë. I kemi marrë bukët e gatuara, pak djathë dhe kripë. Kam qëndruar shumë kohë në oborr të shtëpisë dhe e shikoja sikur të ishte e fundit herë. Më kujtohet qeni im që më pat përcjellë deri te treni. Ne hipëm e ai na shikonte. Fjala në vazhdim është, më dukej sikur kur po e tradhtonim. Edhe e fundit, a është jetë me u kthyet edhe njëherë në shtëpitë tona. Kjo është një prej atyre thënieve të asaj kohe”, tha ai.
Ai theksoi se përveç të dëbuarve, janë intervistuar edhe familjet mikpritëse në Maqedoninë e Veriut. Një rast nga Tetova, sipas tij, dëshmon për mikpritjen dhe lidhjet emocionale të krijuara mes familjeve pritëse dhe refugjatëve, duke u shndërruar në pjesë të rëndësishme të kujtesës kolektive.
Lufta në Kosovë u shoqërua me dëbimin masiv të shqiptarëve nga shtëpitë e tyre, duke kulmuar me eksodin e vitit 1999, kur qindra-mijëra qytetarë u detyruan të largohen. Në vitet pas luftës, kujtesa për këto përvoja rrezikoi të zbehej, veçanërisht te brezat e rinj. Pikërisht në këtë kontekst lindi hulumtimi “Kujtesa përballë harresës”, për të dokumentuar dhe ruajtur kujtesës kolektive mbi luftën dhe eksodin./A2 CNN
